Kitap Tanıtım: Doğanın Çığlığı
-Aydın Bodur: Merhaba. Yeni bir kitabınız çıktı, Yeşil Ekonomi üzerine, kitap hakkında konuşacağız ama önce sizi tanıyabilir miyiz? Şu anda Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Uluslararası Ekonomi Bölümünde çalışıyorsunuz… Sizin göç üzerine yaptığınız çalışmalar da var. Biraz anlatsanız:
-Semra Purkis: Akademik hayatını biraz kesintili yaşamış biriyim. Henüz Marmara Üniversitesi İİBF – İktisat Bölümünde doktora yapan genç bir asistanken yelkenli bir teknede yaşamaya karar vermiştim. Doktora tezimi teknede yazdım. On beş yılı aşkın tekne yaşamım sırasında aslında birbirleriyle çok ilişkili olan uluslararası göç ve ekoloji konularına ilgim arttı. 2000’li yılların başında İspanya televizyonlarında her gün Afrika’dan gelip Cebelitarık Boğazı’nı aşan ya da Kanarya Adaları’ndan birine yanaşabilen “şanslı” teknelerden sağ, yarı baygın ya da ölü olarak indirilenlerin görüntüleri vardı. Bu sırada Sahra Altı ülkelerden birinden gelen bir göçmenle yapılan bir röportajda yaşamı pahasına olabilecek bir riski göze alıp neden göç ettiği sorulduğunda “çünkü orada yaşamak ölümden bile beterdi” cevabı beni bu alanda çalışmaya itti. Liberal göç teorileri hala göç kararını bireysel, keyfi ve uluslararası ücret farklılıklarına dayandıran açıklamalar getiriyor. Oysa çok çeşitli nedenlerle bu insanların doğup büyüdükleri coğrafyalarda yaşama olanakları kalmamış. Her dönemde insanları yaşam alanlarından koparan çok çeşitli ve o döneme özgü nedenler sayılabilirse de bana göre temel neden: kapitalizmin sosyal ve coğrafi eşitsizlikleri inanılmaz boyutlara varan ölçülerde arttırarak, sınırsız sermaye birikimini dünya düzeyinde gerçekleştirme dinamikleridir. Artık buna kısaca eşitsiz “gelişme” demeye dilim varmıyor. Geldiğimiz noktada keskinleşen ve bizim yaşamla sınırsız sermaye birikimi arasına sıkışmışlığımızın en açık ifadesi olan iklim krizi, zaten uzun yıllardır kalkınma iktisadı çerçevesinde sorgulanan büyüme, gelişme ve kalkınma gibi kavramlara çok daha mesafeli bakmamıza neden oldu. En yaşamsal zenginliğimiz gezegenimizin eko sistemini kar hesaplarıyla yağmalayan da onun bir parçası olan insanları Dünyanın farklı coğrafyalarına hallaç pamuğu gibi atan da aynı temel neden.
-AB: Bu arada, Semra Purkis’in “Turizmle Kalkınma ve Kentlerin Kimlik Arayışları: Marmaris Örneği” ve Prof. Dr. Hatice Kurtuluş ile birlikte hazırladığı ”Kuzey Kıbrıs’ta Türkiyeli Göçmenler” başlıklı iki kitabı daha bulunuyor.
MUÇEP’e geçelim. Türkiye’de uzun bir süredir, dikey-hiyerarşik örgütlenmeler yerine, gönüllülük bazında, yatay taban örgütlenmeleri çoğalıyor; özellikle çevre-ekoloji temelli örgütlenmelerde. Uzun zamandır Muğla’dasınız ve MUÇEP – Muğla Çevre Platformundan da tanıyoruz sizi… Kitabınızın önsözünde de, “sözlerimi sonlandırmadan önce, büyük özverilerle “yel değirmenleriyle” mücadeleye devam eden ve benim bu alanda çalışmamda çok etkili olan Muğla Çevre Platformundan bütün arkadaşlarıma da teşekkür ediyorum” diye bitirmişsiniz, sunuş yazınızı… Biraz MUÇEP’ten, çevre-ekoloji mücadelesi veren bu yeni örgütlenme biçiminden, ne ifade ettiğinden de söz etsek mi?
-SP: Elbette. Ancak ben burada sadece bir MUÇEP üyesi olarak bu platformun benim için ne ifade ettiğinden bahsedebilirim. MUÇEP’in kuruluşu ile ilgili bilgiler kendi Web Sitesinde (https://mucep.org/mugla-cevre-platformunun-mucep-kurulus-amaci/) mevcut. MUÇEP olabildiğince yatay ve demokratik bir örgütlenme anlayışıyla bir çatı örgütü değil, yerel bir taban örgütü olarak kurulan bir platform. Sermaye birikiminin yavaşlamaya hiç sabrının kalmadığı bir dönemde yaşıyoruz. Her zaman birikimin en önemli kaynaklarından biri olan mekân/doğa üzerinden birikim, böylesi yavaşlama eğilimlerinin arttığı dönemlerde tam bir doğa saldırısına dönüşüyor. İşte MUÇEP’in ortaya çıkışını tetikleyen de bu koşullar. Muğla sadece kıyı uzunluğu, iklimi ve elverişli tarım topraklarıyla değil, aynı zamanda en nadide eko-sistemlerden biri olan sulak alanları ve biyo-çeşitliliği ile de Dünya ölçeğinde önemli bir yer. Oysa sermayenin gözünden bakıldığında -ki, çoğu kez bu gözden baktırılmaya zorlanıyoruz- bütün bu doğal zenginlikler ekonomik zenginliğe çevrilecek “kaynaklar” olarak görülüyor. Özellikle Muğla kıyılarında uzun yıllardır görülen bu eğilim, sermayenin mekân/doğa saldırısının Dünya ölçeğinde arttığı 2000’li yıllardan sonra inanılmaz hızlara ulaştı. MUÇEP’in başlangıçta kuruluş nedeni olan SİT alanlarının tanım değişikliği adı altında çeşitli derecelerde yapılaşmaya açılması yanında, Muğla’nın dörtte birinin maden arama sahası ilan edilmesi, ömrünü tamamlamış ve en düşük kaliteli kömürle işleyen termik santrallerinin çalıştırılmaya devam edilmesinin yanında kömür sahalarının genişletilmesi için 48 köyün kaldırılarak köylülerin yerinden edilmesi (8 köy hali hazırda boşaltılmıştır), inşaatlara malzeme taşıma yarışında açılan sayısız taş, mermer ve feldspat ocakları, kıyıların hukuka aykırı şekilde halkın kullanımına kapatılması, ormanların endüstriyel plantasyon adı altında sermayeye yeni yatırım alanları olarak açılması sonucu kesilerek yok edilmesi, denizi/suyu, havayı ve toprağı kirleterek bütün canlı yaşamı tehdit eder boyutlara ulaştığı gibi zengin tarihsel mirasını da yok ederek Muğla’yı kimliksizleştirmektedir. Oysa kar hırsı ile dolu miyop yaklaşımların tersine Muğla’da doğayla uyumlu olarak sürdürülebilecek, uzun dönemde toplumun daha geniş kesimlerine istikrarlı gelir sağlayacak balıkçılık, zeytincilik, yerel tohumla tarımsal üretim, bal üretimi, gemi yapımı, ekolojiye duyarlı turizm türleri gibi ekonomik kazanç alanları mevcut. Bunu başka bir makalemde yazmıştım . Günümüzde MUÇEP gibi örgütlenmelerin etkiye tepki olarak artması oldukça umut verici. Bu tür örgütlenmeler bütün Dünyada sadece var olanı korumanın yollarını değil farklı bir yaşam biçimini kurgulamayı da tartışıyor. Üretim, bölüşüm, değişim ve tüketim ilişkilerinin sınırsız büyüme yerine, anti-kapitalist bir çerçevede doğanın ve toplumun ihtiyaçları gözetilerek, daha adil sosyo-ekolojik ilişkiler temelinde yeniden örülmesi yolunda, kendi örgütlenmelerimizin de bu ütopyayı gerçekleştirme iddiasında olan örgütlenmeler olması gerekiyor. Böylesi örgütlenmelerin ve alternatif bir Dünyanın önceden yazılmış bir reçetesi olmadığını, ancak önümüzde tarihsel ve güncel çok zengin deneyimlerin ve Dünyada bu konuya kafa yoran birçok değerli sosyal bilimcinin bize yol gösteren çalışmaları bulunduğunu ve ütopyayı hep birlikte inşa edeceğimizi düşünüyorum. Bir Mimar ya da şehir plancısı kadar olmasa da eleştirel coğrafyacı literatürü izleyen bir sosyal bilimci olarak, sosyal ilişkiler ve mekân arasındaki ilişkiselliğin anlaşılmasında ölçeğin ne kadar önemli olduğunu uzunca bir süredir anlamıştım. Dolayısıyla, yerel, bölgesel, ulusal ve küresel farklı ölçeklerdeki farklı sorunların çözümlerinde yatay ve dikey örgütlenme/koordinasyon biçimlerinin gerektiğini; yerellik, merkezilik, ademi merkeziyetçilik, özerklik gibi hiçbir sosyo-mekânsal örgütlenme biçiminin kendi başlarına birer amaç olamayacağını; öncelikle bütün bu örgütlenme biçimlerinin temelindeki niyetin önemli olduğunu düşünüyorum. Yani, piyasanın ve sermayenin ihtiyaçlarını değil, doğanın ve onun bir parçası olan toplumun ihtiyaçlarını merkezine alan bir niyetten söz ediyorum. MUÇEP de benim için bu alternatif Dünyanın gerçekleştirilmesi yolunda yaşanan ve hepimizin birlikte inşa ettiği bir örgütlenme deneyimi olarak çok kıymetli. Bu anlamda beni çok heyecanlandıran bir öğrenme süreci, bir okul gibi. Farklı alanlarda birbirinden değerli birikimleri olan bir dolu insanın kafa kafaya, yürek yüreğe verdiği bir platform. Yel değirmenleriyle mücadele -ben o anlamda kullanmamış olsam da- sizin başka bir yerde ifade ettiğiniz gibi Doğulu anlamıyla “kıt akıllıların” yürüttüğü irrasyonel bir mücadele olarak görülse bile anlamsız değil. Üstelik yaşamı yok etmeye kastetmiş sermayeninkinden daha rasyonel bir mücadele. Bilen insan (homo sapiens) olarak sanırım en çok imkansızı istemek için varız.
